Onderzoek zomer 2018

Komende zomer gaan we met een enthousiaste groep van Thorikos veteranen en nieuwkomers uit Utrecht, Gent en elders in Europa, beginnen aan een nieuwe veldwerkcampagne. We zijn dit keer geïnteresseerd in een gigantisch stuk muur van enkele tientallen meters lang en ca. 2 m breed. De muur is een intrigerend en onopgelost stukje van de grotere puzzel die Thorikos heet. Waarom bouwde men een dergelijke muur ?

De muur is moeilijk voor te stellen als onderdeel van een huis of zelfs van een industrieel complex. De lokatie aan de rand van de klassieke nederzetting werpt de mogelijkheid op dat de muur onderdeel was van de fortificatie van de stad. Maar als dat inderdaad het geval was, waarom heeft men de muur dan nooit afgemaakt? Er is bekend dat de bevolking van Thorikos zich tijdens de Peloponnesische Oorlogen kon terugtrekken achter een korte muur die aangelegd was op het naburige schiereiland Aghios Nikolaos. Deze muur is al decennialang bekend en destijds geïnspecteerd door Hermann Mussche. Maar andere belangrijke nederzettingen in Attica (Eleusis, Rhamnous, Sounion en natuurlijk Athene zelf) waren wel ommuurd tijdens het Atheens-Spartaanse conflict. Hebben de inwoners van Thorikos wellicht geprobeerd hun huizen en heiligdommen ook te beschermen tegen het oprukkende Peloponnesische gevaar? En was de benodigde inspanning wellicht meer dan de bevolking kon dragen, en koos men voor de makkelijkere optie om zich terug te trekken op Agjios Nikolaos, zelfs als dat betekende dat huis en haard onbeschermd bleven?

Op deze vragen hopen wij komende zomer een antwoord te vinden. Blijf ons dus volgen!

'Met dank aan dit onderzoek kunnen we zo een nieuw hoofdstuk aan de rijke geschiedenis van de Atheense zilverwinning toevoegen.'

In deze post willen wij graag drie resultaten met jullie delen van het jarenlange survey en materiaalonderzoek. Hopelijk laat dit zien dat deze prachtige plek nog veel interessanter is dan bij voorhand gedacht.


1. De nederzetting in Thorikos blijkt veel eerder tot stand te zijn gekomen dan voorheen werd aangenomen. Aardewerk uit het Neolithicum, de jongste Steentijd, is door een van onze experts gedateerd in het vijfde millennium voor onze jaartelling, ofwel ruim 1500 jaar eerder dan altijd is gedacht. De oudste, met zekerheid te dateren tekenen van zilverwinning behoren tot de overgangsperiode tussen Steen- en Bronstijd (ca. 3000 v.Chr.), maar gezien de lange voorgeschiedenis in het nederzettingspatroon is een eerdere fase van zilverwinning niet langer uit te sluiten.

2. Tijdens de hoogtijdagen van de zilverwinning in de Klassieke Periode (480-323 v.Chr.) lag de kern van de nederzetting in Thorikos aan de voet van de Velatouri, nabij het wereldberoemde theater (het oudst overgebleven exemplaar in de Griekse wereld). Het onderzoek van het Thorikos Veldwerkproject heeft echter aangetoond dat de nederzetting in eerdere tijden voornamelijk geconcentreerd was op het goed verdedigbare plateau vlak onder de top van de heuvel. Deze nederzettingskern moet in ieder geval tot in de vijfde eeuw voor Christus hebben bestaan. Uit nadere studie zal moeten blijken of de uitbraak van de Peloponnesische Oorlog (431-404) en de Spartaanse tactiek van de verschroeide aarde een rol heeft gespeeld in het verdwijnen van dit eeuwenoude stadshart.

3. Tot op heden is aangenomen dat de zilverwinning tegen het eind van de vierde eeuw ten einde kwam door uitputting van de bestaande mijnschachten. Het team heeft niet alleen aanwijzingen gevonden voor een langer bestaan van de nederzetting – en daarmee van de zilverwinning – maar ook voor een opmerkelijke opleving aan het einde van de oudheid, in de Laat Romeinse periode. Een klein opgravingsproject in een van de waterbassins die voor het wassen van het zilvererts werden aangelegd, heeft het vermoeden bevestigd dat in deze periode getracht werd opnieuw zilver te winnen uit het ertsafval dat zich in eerdere eeuwen heeft opgehoopt. Met dank aan dit onderzoek kunnen we zo een nieuw hoofdstuk aan de rijke geschiedenis van de Atheense zilverwinning toevoegen.